Tarehe: Tarehe 28 Septemba, 2025
Mada: “Tenda Sasa: Wewe, Mimi, Jamii”
UHAKIKI WA UFUGAJI – Tarehe 28 Septemba ya kila mwaka, dunia nzima huadhimisha Siku ya Kichaa cha Mbwa Duniani (World Rabies Day). Lengo kuu la siku hii ni kuongeza uhamasishaji wa umma kuhusu hatari za ugonjwa wa kichaa cha mbwa na njia bora za kuzuia, kudhibiti na hatimaye kuukomesha kabisa.
Mwaka wa 2025, mada ilivyo “Tenda Sasa: Wewe, Mimi, Jamii” inasisitiza umuhimu wa hatua za kibinafsi na za pamoja katika kukabiliana na tishio hili la afya.
Kwanini Kichaa cha Mbwa Ni Hatari?
Kichaa cha mbwa ni ugonjwa wa virusi unaosababisha uharibifu mkubwa wa ubongo na hatimaye kifo. Virusi hivi huenea kwa wanadamu kupitia kuumwa na mnyama mwenye virusi, hasa mbwa. Kifo kutokana na kichaa cha mbwa ni chenye kuepukika kikamilifu kupitia:
- Chanjo ya wanyama (hasa mbwa) ili kuzuia mlipuko.
- Matibabu ya haraka baada ya kuumwa (Post-Exposure Prophylaxis – PEP).
Lengo la kimataifa, linalojulikana kama “Zero by 30”, ni kuwa kufikia mwaka 2030, hakuna mtu atakayekufa kwa kichaa cha mbwa kilichochapukia kutoka kwa mbwa.
Juhudi za Kimataifa na Afrika: Mfumo wa Afya-Moja (One Health)
Kupitia mtandao wa Afrique One-REACH, nchi nane za Afrika zinaonyesha juhudi zao za kuifikia malengo haya. Mtandao huu, kupitia mpango wake wa Thematic Training Programme in Emerging and Endemic Zoonoses (TTP-EEZ), unachangia utafiti na utekelezaji wa mikakati inayoshirikisha sekta ya afya ya wanyama na ya binadamu (One Health).
Hapa chini ni muhtasari wa shughuli mbalimbali za kuelimisha na kuchanja zilizofanyika na nchi wanachama katika kipindi cha Siku ya Kichaa cha Mbwa:
- Benin: Kampeni za chanjo bure za mbwa zilifanyika majiji ya Cotonou na Porto-Novo, pamoja na mazungumzo na jamii na ziara kwenye shule.
- Chad: Shughuli za uhamasishaji mlangoni, chanjo za mbwa katika maeneo yenye hatari kubwa, na matangazo ya kielimu kwenye redio na mitandao ya kijamii.
- Ghana: Timu za watalaamu wa mifugo zilifanya kampeni kubwa za chanjo za mbwa mikoa ya Ashanti, Accra, na Kaskazini mwa Ghana.
- Ivory Coast: Tukio kubwa lenye kichwa “Tous ensemble, agissons pour zéro mort de rage” (Pamoja tusheherekeke kufikia vifo sifuri vya kichaa) lilifanyika wilayani Abobo, likiwasha chanjo za mbwa, ukumbi wa filamu za kielimu, na msaada wa chanjo kutoka kwa Mkakati wa Gavi.
- Kenya: Shughuli za chanjo na kuhasi (kutupilia mbali uwezo wa kuzaa) zilifanyika katika Kaunti ya Marsabit, pamoja na mafunzo kwa wataalamu katika Kaunti ya Machakos.
- Senegal: Mikutano ya uhamasishaji shuleni na kwenye jamii, chanjo za mbwa maishani na vitongoji, na semina maalum kwa madaktari wa mifugo na wafanyikazi wa afya.
- Tanzania: Duka la Matamba la Madaktari Wanyama (Matamba Veterinary Clinic) mkoani Katavi, kiliandaa kampeni ya wiki nzima iliyomalizika tarehe 28 Septemba. Shughuli ziliwemo:
- Chanjo za kichaa cha mbwa kwa wanyama wa kipenzi na wa mitaani.
- Uhamasishaji wa umma kupitia vyombo vya habari, redio, SMS na mafunzo kliniki.
- Huduma ya kuwatolea minyoo wanyama.
- Kuundwa kwa hati kumbukumbu (database) ya wamiliki wa wanyama kusaidia programu za baadaye za kuwatupilia mbali uwezo wa kuzaa.
- Togo: Maklinika ya mifugo na mashirika yasiyo ya kiserikali (NGOs) yalilenga kutoa chanjo bure za mbwa, kufasha warsha kuhusu kuzuia kuumwa, na kuelimisha jamii kwa kugonga mlango kwa mlango katika maeneo ya vitongoji.
Ushirikiano wa Kitaifa Tanzania
Katika Tanzania, juhudi za kupambana na kichaa cha mbwa zinashirikisha Wizara ya Mifugo na Uvuvi, Wizara ya Afya, wadau binafsi kama vile Madaktari Wanyama, na wadau wa kiraia. Wadau hawa wanachangia kikamilifu katika kueneza ujumbe wa kuzuia kichaa, kuhimiza umiliki wa kuwajibika wa wanyama, na kuhakikisha upatikanaji wa chanjo kwa wanyama.
Hitimisho
Siku ya Kichaa cha Mbwa Duniani ni kumbukumbu muhimu kwamba ugonjwa huu unaoua unaweza kuepukika. Ushirikiano wa karibu kati ya wamiliki wa wanyama, watalaamu wa afya, serikali, na jamii ndio ufunguo wa kufikia malengo ya “Zero by 30”. Kwa kuchanja mbwa wako, kuchukua hatua za haraka unapoumwa, na kuelimisha wengine, sisi sote tunaweza kuchangia kuleta mwisho wa vifo vinavyoepelekana kwa kichaa cha mbwa.
Kumbuka: Kuumwa na mnyama yeyote, hasa mbwa, tafuta ushauri wa matibabu mara moja.
Chanzo: Makala hii imeandaliwa kwa kutumia taarifa kutoka kwa hati ya “World Rabies Day 2025” ya mtandao wa Afrique One-REACH na vyombo vya habari mbalimbali vya kimataifa vya afya ya wanyama.